Nawet milion złotych kary za brak wpisu do bazy danych o odpadach

W Polsce wciąż nie funkcjonuje efektywny system nadzoru nad odpadami. Dokumenty, ewidencje oraz sprawozdania były do tej pory sporządzane w tradycyjnej formie pisemnej i najczęściej trafiały na półki i do pudeł, gdzie nie były prawidłowo (o ile były w ogóle) weryfikowane, co wynika również z trudności z uzyskaniem danych do ich sprawdzenia. Ustawodawca przewidział, że remedium ma stać się system teleinformatyczny. Zgodnie z art. 238 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 992 – dalej u.o.) tworzy się „Bazę danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO). Data uruchomienia była wielokrotnie przesuwana. Ostatecznie powstała 24 stycznia 2018 r. Komunikat o jej utworzeniu ukazał się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, nr 118 z 24 stycznia 2018 r.

część większej bazy

Zgodnie z art. 49 ust. 1 u.o. marszałek województwa prowadzi rejestr podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami. Rejestr ten stanowi integralną część bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (art. 49 ust. 1 u.o.) i jest tworzony łącznie z nią (art. 234 ust. 1 u.o.). W praktyce będzie pierwszym funkcjonującym jej modułem. Cała kompletna baza ma zacząć funkcjonować w 2020 r.

Podmioty, które objęte są obowiązkiem złożenia wniosku o wpis do rejestru, mają czas na dokonanie tego w terminie sześciu miesięcy od jego utworzenia (art. 234 ust. 2 u.o.), a więc do 24 lipca 2018 r.

wpis z urzędu

Część podmiotów zostanie wpisana do rejestru z urzędu. Są to podmioty, które posiadają wpis do rejestru prowadzonego przez głównego inspektora ochrony środowiska na podstawie przepisów dotychczasowych. Chodzi tu o przedsiębiorców, którzy posiadali wpis odpowiednio w:

• rejestrze przedsiębiorców i organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, oraz
• rejestrze wprowadzających baterie lub akumulatory oraz prowadzących zakłady przetwarzania zużytych baterii i zużytych akumulatorów.

To w praktyce oznacza, że to marszałek województwa dokona za nich wpisu – ma na to sześć miesięcy od dnia utworzenia rejestru.
Wpisowi z urzędu podlegają ponadto podmioty posiadające różnego rodzaju pozwolenia i decyzje wymienione w art. 51 ust. 1 u.o. Chodzi tutaj o:
1) posiadaczy odpadów, którzy uzyskali pozwolenie zintegrowane;
2) posiadaczy odpadów, którzy uzyskali pozwolenie na wytwarzanie odpadów;
3) posiadaczy odpadów, którzy uzyskali zezwolenie na zbieranie odpadów lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów;
4) podmioty, które uzyskały decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymi lub zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych;
5) podmioty, które uzyskały koncesję na podziemne składowanie odpadów na podstawie ustawy z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2126 ze zm.);
6) podmioty, które uzyskały wpis do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości – na podstawie ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1289 ze zm.).
Przedsiębiorcy z 6 przywołanych grup podlegają wpisowi z urzędu (w terminie 6 miesięcy od jego utworzenia), o ile nie dokonali tego na podstawie wniosku.

kto ma obowiązek samodzielnej rejestracji

Na podstawie wniosku będą wpisywane takie podmioty, jak:

• wprowadzający pojazdy;
• producenci, importerzy i wewnątrzwspólnotowi nabywcy opakowań;
• wprowadzający na terytorium kraju produkty w opakowaniach;
• wprowadzających na terytorium kraju opony;
• wprowadzających na terytorium kraju oleje smarowe.

Są to znaczące kategorie przedsiębiorców. Przykładowo, szacuje się, że np. wprowadzających pojazdy jest około 14 tys., natomiast wprowadzających produkty w opakowaniach nawet 67 tys. podmiotów.

jak złożyć wniosek

Przedsiębiorcy podlegający wpisowi do rejestru w trybie wnioskowym składają podanie w formie papierowej. Jego wzór określają załącznik nr 1 i 2 do rozporządzenia ministra środowiska z 13 grudnia 2017 r. w sprawie wzorów formularza rejestrowego, formularza aktualizacyjnego i formularza o wykreśleniu z rejestru (Dz.U. poz. 2458). Formularze są również dostępne na stronie internetowej w formie edytowalnego dokumentu z rozszerzeniem doc (adres strony: https://www.bdo.mos.gov.pl/web/wnioski-do-pobrania).

Obowiązkowy zakres do zamieszczenia jest zróżnicowany w zależności od rodzaju działalności, z powodu której dany podmiot podlega wpisowi. Przy czym uwaga! Podmiot wykonujący działalność w więcej niż jednym zakresie podlegającym ujawnieniu w rejestrze składa jeden wniosek o wpis.
Wniosek składa się do marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu. Organ ten dokonuje wpisu do rejestru po stwierdzeniu, że wniesiony wniosek nie zawiera braków formalnych. Powinien to uczynić niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania formularza w formie pisemnej.

opłata rejestrowa i roczna pod rygorem sankcji

Wpis, co do zasady, podlega opłacie rejestrowej. Bez jej uiszczenia marszałek odmawia dokonania takiej czynności. Następnie w kolejnych latach należy dokonywać wpłaty opłaty rocznej, co następuje do końca lutego za dany rok. Przy czym nie uiszcza się już daniny rocznej za ten rok, w którym została uiszczona opłata rejestrowa.

Wysokość stawki opłaty rejestrowej wynosi odpowiednio dla:
1) mikroprzedsiębiorców – 100 zł;
2) przedsiębiorców innych niż mikroprzedsiębiorcy – 300 zł.
Z opłaty rejestrowej są zwolnieni w szczególności:

• przedsiębiorcy wpisani do rejestru, o którym mowa w ustawie z 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz.U. poz. 1060), którzy składając wniosek o wpis do rejestru przedłożą informację potwierdzającą dobrowolny udział w tym systemie;
• podmioty, które posiadały 24 stycznia 2018 r. wpis do dotychczasowych rejestrów.

Opłaty roczne są równe kwotom opłat rejestrowych. Należy pamiętać, że nieuiszczenie opłaty rocznej stanowi podstawę do wykreślenia podmiotu z rejestru, co może być bardzo dotkliwe.

wpis – warunek legalnej działalności

Posiadanie wpisu do rejestru będzie, z drobnymi wyjątkami, warunkiem legalnego prowadzenia działalności w obszarach podlegających ujawnieniu w rejestrze. Chodzi tutaj o działalność przewidzianą w ustawach z:

• 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej,
• 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
• 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym,
• 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach,
• 14 grudnia 2012 r. o odpadach,
• 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.

Artykuł 50 ust. 2 u.o. wyraźnie stanowi bowiem, że przed rozpoczęciem działalności w zakresie wskazanym w u.o., a objętym powyższymi ustawami, podmiot jest obowiązany uzyskać wpis do rejestru.
Prowadzenie działalności bez wymaganego wpisu jest deliktem administracyjnym zagrożonym karą od 1000 zł do 1 mln zł.
Marszałek województwa, dokonując wpisu, tworzy indywidualne konto w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami. Zawiadamia przy tym podmiot o aktywacji konta oraz ustanawia mu identyfikator (login) i hasło dostępu do tego konta.

indywidualny numer rejestrowy

W myśl art. 54 u.o. marszałek województwa nadaje również podmiotowi indywidualny numer rejestrowy, zawiadamiając o tym wnioskodawcę. Po zakończeniu działalności przez dany podmiot jego numer rejestrowy nie może być nadany innemu podmiotowi.

Nowy numer rejestrowy nadany zostanie również tym podmiotom, których wpis dokonywany będzie z urzędu, a które do tej pory figurowały w rejestrach prowadzonych przez GIOŚ.
Z nadaniem INR wiąże się obowiązek umieszczania go na dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością. Spoczywa on na podmiotach wymienionych powyżej jako podlegających wpisowi na wniosek, jak również na wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny, jak i autoryzowanych przedstawicielach oraz wprowadzających baterie lub akumulatory (art. 63 u.o.).
Artykuł 194 ust. 1 pkt 5a u.o. stanowi, że nieumieszczanie numeru rejestrowego na dokumentach sporządzanych w związku z prowadzoną działalnością, wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 63 u.o., stanowi delikt administracyjny. Jest on także zagrożony surową karą od 1000 do 1 mln zł.

zmiana wpisu obowiązkowa

Zgodnie z art. 59 ust. 1 u.o. podmioty wpisane do rejestru są obowiązane do informowania o zmianach:

1) informacji zawartych w rejestrze,
2) zakresu prowadzonej działalności wymagającej wpisu do rejestru.
Wniosek o zmianę wpisu trzeba złożyć marszałkowi województwa w terminie 30 dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana.

kiedy wykreślenie

W niektórych przypadkach podmioty mogą być wykreślone z rejestru. Oprócz nieuiszczenia opłaty rocznej, ustawodawca w art. 64 ust. 1 u.o. wskazuje też na inne przyczyny, które rodzą taki skutek.

W szczególności stanie się tak, jeżeli:

• przedsiębiorcy zostanie cofnięta lub wygaśnie decyzja związana z gospodarką odpadami;
• stwierdzone będą rażące nieprawidłowości w wykonywaniu obowiązków określonych w przepisach u.o.;
• stwierdzone będą rażące nieprawidłowości w wykonywaniu obowiązków określonych w przepisach ustaw wymienionych powyżej, a dotyczących poszczególnych strumieni odpadów;
• stwierdzone zostanie trwałe zaprzestanie wykonywania przez podmiot działalności wymagającej wpisu do rejestru.

Na korzyść dla przedsiębiorców rozstrzygnięto w art. 64 ust. 2 u.o., że jeżeli podmiot prowadzi działalność objętą obowiązkiem wpisu do rejestru w więcej niż jednym zakresie, a przesłanki wykreślenia dotyczą tylko niektórych zakresów działalności, przy czym podmiot nie wystąpił z dobrowolnym wnioskiem o stosowną zmianę lub wykreślenie, marszałek województwa dokonuje z urzędu – w drodze decyzji – zmiany wpisu do rejestru w odpowiednim zakresie.
Wykreślenie powoduje, że dalsze prowadzenie działalności w danym zakresie bez wpisu jest nielegalne. Grozi za to surowa kara administracyjna do 1 mln zł.

wymierzanie kar

Za brak wpisu, jak i nieumieszczanie indywidualnego numeru rejestrowego grożą bardzo surowe kary. Będą one wymierzane w drodze decyzji przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska właściwego ze względu na miejsce wytwarzania lub gospodarowania odpadami. Przy ustalaniu wysokości administracyjnej kary pieniężnej wojewódzki inspektor ochrony środowiska będzie uwzględniał rodzaj naruszenia i jego wpływ na życie i zdrowie ludzi oraz środowisko, okres trwania naruszenia i rozmiary prowadzonej działalności oraz bierze pod uwagę skutki tych naruszeń i wielkość zagrożenia.

Karę w określonej wysokości uiszcza się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o jej wymierzeniu stała się ostateczna. Wpłaca się ją na odrębny rachunek bankowy właściwego odpowiednio wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. ©℗